HIV là bệnh gì? HIV lây nhiễm qua con đường nào?

HIV là viết tắt của cụm từ “Human Immunodeficiency Virus” - một loại vi rút gây suy giảm miễn dịch ở người. HIV gây hại cho hệ thống miễn dịch của bạn bằng cách phá hủy một loại tế bào bạch cầu giúp cơ thể bạn chống lại nhiễm trùng. Điều này khiến bạn có nguy cơ bị nhiễm trùng và các bệnh khác.

Virus HIV có thể lây truyền qua các con đường:

- Đường tình dục.

- Qua truyền máu.

- Dùng chung kim tiêm tĩnh mạch.

- Lây từ mẹ sang con trong quá trình sinh nở và cho con bú. 

Vi-rút gây suy giảm miễn dịch ở người có các giai đoạn riêng biệt: lây truyền vi-rút, chuyển đổi huyết thanh cấp tính, hội chứng retrovirus cấp tính, phục hồi và chuyển đổi huyết thanh, nhiễm trùng mãn tính không có triệu chứng và nhiễm vi-rút gây suy giảm miễn dịch ở người có triệu chứng hoặc hội chứng suy giảm miễn dịch mắc phải.

Dấu hiệu khi mắc HIV theo từng giai đoạn

Các triệu chứng của HIV khác nhau tùy theo giai đoạn nhiễm trùng, được gọi là nhiễm trùng nguyên phát (Giai đoạn 1), thời gian tiềm ẩn lâm sàng (Giai đoạn 2) và AIDS (Giai đoạn 3).

Giai đoạn 1: Nhiễm trùng nguyên phát

Trong vòng 2 đến 4 tuần sau khi nhiễm HIV, khoảng 2/3 số người sẽ mắc bệnh giống như cúm. Đây là phản ứng tự nhiên của cơ thể đối với việc nhiễm HIV.

Các triệu chứng giống cúm có thể bao gồm:

- Sốt

- Ớn lạnh

- Phát ban

- Đổ mồ hôi đêm

- Đau cơ

- Đau họng

- Mệt mỏi

- Sưng hạch bạch huyết

- Loét miệng

Những triệu chứng này có thể kéo dài từ vài ngày đến vài tuần. Nhưng một số người hoàn toàn không có bất kỳ triệu chứng nào trong giai đoạn đầu của HIV.
 

Giai đoạn 2: Nhiễm trùng tiềm ẩn lâm sàng

Giai đoạn này virus vẫn nhân lên nhưng ở mức rất thấp. Những người trong giai đoạn này có thể không cảm thấy ốm hoặc có bất kỳ triệu chứng nào. Giai đoạn này còn được gọi là nhiễm HIV mãn tính .

Nếu không điều trị HIV, mọi người có thể ở trong giai đoạn này trong 10 hoặc 15 năm, nhưng một số chuyển qua giai đoạn này nhanh hơn.

Nếu bạn dùng thuốc điều trị HIV đúng theo chỉ định, đạt được và duy trì tải lượng vi-rút ở mức không phát hiện được, bạn có thể sống lâu và khỏe mạnh và sẽ không truyền HIV cho bạn tình âm tính với HIV của mình qua quan hệ tình dục.

Nhưng nếu tải lượng vi-rút của bạn có thể phát hiện được, thì bạn có thể lây truyền HIV trong giai đoạn này, ngay cả khi bạn không có triệu chứng.

Giai đoạn 3: AIDS

Đây là giai đoạn cuối của nhiễm HIV. Các triệu chứng của AIDS có thể bao gồm:

- Giảm cân nhanh chóng

- Sốt tái phát hoặc đổ mồ hôi nhiều vào ban đêm

- Mệt mỏi cực độ và không giải thích được

- Sưng hạch kéo dài ở nách, bẹn hoặc cổ

- Tiêu chảy kéo dài hơn một tuần

- Lở loét miệng, hậu môn hoặc bộ phận sinh dục

- Viêm phổi

- Các vết đỏ, nâu, hồng hoặc tím trên hoặc dưới da hoặc bên trong miệng, mũi hoặc mí mắt

- Mất trí nhớ, trầm cảm và các rối loạn thần kinh khác.

Mỗi triệu chứng này cũng có thể liên quan đến các bệnh khác. Cách duy nhất để biết chắc chắn bạn có nhiễm HIV hay không là đi xét nghiệm. Nếu bạn dương tính với HIV, nhà cung cấp dịch vụ chăm sóc sức khỏe sẽ chẩn đoán xem HIV của bạn đã chuyển sang giai đoạn 3 (AIDS) hay chưa dựa trên các tiêu chí y tế nhất định .

Nhiều triệu chứng nghiêm trọng và bệnh tật của bệnh HIV đến từ các bệnh nhiễm trùng cơ hội xảy ra do hệ thống miễn dịch của cơ thể bạn đã bị tổn thương. 

Nhưng hãy lưu ý: Nếu bạn bị nhiễm HIV và vẫn đang được chăm sóc, dùng thuốc điều trị HIV theo chỉ định, đạt được và duy trì tải lượng vi-rút ở mức không phát hiện được, bạn sẽ khỏe mạnh và không tiến triển thành AIDS. 

Chẩn đoán nhiễm HIV chính xác

Đừng cho rằng bạn bị nhiễm HIV chỉ vì bạn có bất kỳ triệu chứng nào kể trên, chúng có thể giống với những triệu chứng do các bệnh khác gây ra. Nhưng nếu bạn nghĩ rằng mình có thể đã bị phơi nhiễm HIV, hãy làm xét nghiệm HIV.
 

Nhiễm HIV có thể không bị phát hiện trong nhiều năm. Dưới đây là một số xét nghiệm để chẩn đoán nó: 

- Xét nghiệm thế hệ thứ tư: Phát hiện kháng thể đặc hiệu và kháng nguyên HIV P24

- Xét nghiệm nhanh: Sử dụng máu hoặc nước bọt để phát hiện nhiễm HIV trong vòng vài giờ

- Phản ứng chuỗi polymerase: Có thể là xét nghiệm chẩn đoán hoặc xác nhận nhiễm HIV và có thể cung cấp thông tin về tải lượng vi-rút

- Khi có khả năng nhiễm HIV cấp tính hoặc giai đoạn đầu, xét nghiệm miễn dịch sàng lọc nhạy cảm nhất hiện có (lý tưởng nhất là xét nghiệm miễn dịch kết hợp kháng nguyên/kháng thể) cùng với xét nghiệm vi-rút HIV (tải lượng vi-rút) được thực hiện. Xét nghiệm tải lượng vi rút dựa trên RT-PCR được ưa chuộng. Xét nghiệm vi-rút HIV dương tính thường chỉ ra nhiễm HIV.

Vi rút trong máu có thể phát hiện được không phát triển cho đến khoảng 10 đến 15 ngày sau khi nhiễm bệnh và ngay cả những xét nghiệm miễn dịch nhạy cảm nhất cũng không cho kết quả dương tính cho đến năm ngày sau đó. Do đó, xét nghiệm miễn dịch và xét nghiệm virus âm tính ban đầu có thể gây nhầm lẫn, và nếu nghi ngờ lâm sàng về phơi nhiễm HIV gần đây cao, xét nghiệm lặp lại được thực hiện sau một đến hai tuần.

Nhiễm HIV có điều trị được không?

Không có cách chữa khỏi HIV / AIDS, nhưng thuốc có thể kiểm soát sự lây nhiễm và ngăn chặn sự tiến triển của bệnh. Các phương pháp điều trị bằng thuốc kháng vi-rút đối với HIV đã làm giảm số ca tử vong do AIDS trên toàn thế giới. 

Hầu hết bệnh nhân được chẩn đoán nhiễm HIV sẽ phát triển thành AIDS trong vòng 10 năm nếu không được điều trị. Với việc bắt đầu điều trị bằng thuốc kháng vi-rút sau khi chẩn đoán AIDS, bệnh nhân có thể sống hơn mười năm và thậm chí có tuổi thọ bình thường. Một khi bệnh nhân được chẩn đoán mắc bệnh AIDS và họ không được điều trị ARV, họ có thể sẽ chết trong vòng hai năm.

Việc điều trị HIV cần sử dụng ARV để ức chế tải lượng vi rút và duy trì số lượng CD4. Nhiều loại thuốc kết hợp khác nhau được sử dụng để điều trị HIV và phương pháp điều trị này kéo dài suốt đời.

Tài liệu tham khảo

1. National Institutes of Health's HIV (Cập nhật ngày 15 tháng 06 năm 2022). Symptoms of HIV, hiv.gov. Truy cập ngày 08 tháng 05 năm 2023. 
2. Chuyên gia của Mayoclinic (American Pregnancy Association). HIV/AIDS, Mayoclinic. Truy cập ngày 08 tháng 5 năm 2023. 
3. Dược sĩ Mai Hiên, Phơi nhiễm HIV là gì? Những dấu hiệu phơi nhiễm HIV cần biết. Các Loại Thuốc Điều Trị HIV Mới Nhất Hiện Nay. Truy cập ngày 08 tháng 05 năm 2023. 
4. Dược sĩ Lưu Anh (Cập nhật ngày 29 tháng 10 năm 2022). FDA Chính Thức Phê Duyệt Loại Thuốc Tiêm Phòng HIV Đầu Tiên Trên Thế Giới. 
5. Dược sĩ Kiều Trang. HIV/AIDS: Nguyên Nhân, Chẩn Đoán Và Phương Pháp Điều Trị. Sử dụng thuốc ARV Trong Điều Trị HIV/AIDS.
6. Công văn 858/AIDS-ĐT hướng dẫn điều trị HIV/AIDS tạm thời sử dụng thuốc ARV cho trẻ để DPLTMC của Bộ Y Tế. Vnras.com
7. Thông tư 01/2015/TT-BYT hướng dẫn tư vấn phòng, chống HIV/AIDS tại cơ sở y tế. Vnras.com.

Tác giả: Dược sĩ Phương Thanh.